Αφιέρωμα στην πατάτα
Είναι βασικό διατροφικό προϊόν και ευτυχώς στη χώρα μας οι κλιματολογικές συνθήκες είναι τέτοιες που ευνοούν την καλλιέργειά της όλο τον χρόνο. Εκτός από τις μεγάλες εκτάσεις, καλλιεργειτai ακόμα και στη… γλάστρα.
Της Μαρίας Μπαρμπούτση*
Όπως είναι γνωστό, η πατάτα κατάγεται από τα υψίπεδα του Mεξικού, του Περού, της Xιλής και της Kολομβίας. Μεταφέρθηκε από τη Νότιο Αμερική στην Ισπανία, το 1537, από ισπανούς εξερευνητές και επεκτάθηκε γρήγορα σε ολόκληρη την Ευρώπη. Στην Ελλάδα την έφερε ο Ιωάννης Καποδίστριας, το 1830. Στην αρχή καλλιεργήθηκε πειραματικά, σε.....
περιορισμένη κλίμακα στην περιοχή της Tίρυνθας. Λέγεται μάλιστα ότι ο Καποδίστριας, λόγω της επιφυλακτικότητας των Ελλήνων προς το νέο τρόφιμο, σκέφτηκε το εξής: Kλείδωνε τις πατάτες σε αποθήκες ώστε να νομίζει ο λαός ότι πρόκειται για ένα πολύτιμο προϊόν, αλλά τις άφηνε αφύλακτες τη νύχτα για να μπορούν να τις κλέψουν και έτσι να τις γνωρίσουν.
Βοτανικά χαρακτηριστικά
Το επιστημονικό όνομά της είναι Solanum tuberosum και στην καθαρεύουσα είναι γνωστή ως γεώμηλο. Πρόκειται για ένα ετήσιο ποώδες δικοτυλήδονο φυτό, το οποίο φέρει υπέργεια ένα στέλεχος τριγωνικής διατομής με διακλαδώσεις που φθάνει σε ύψος 40-80 εκ. και υπόγεια φέρει βλαστούς, τους στόλωνες. Ο κάθε στόλωνας καταλήγει σε έναν κόνδυλο, ενώ υπάρχουν στόλωνες με περισσότερους κονδύλους.
Υπόγεια βρίσκεται και η ρίζα, η οποία εκφύεται από τη βάση των βλαστών που προέρχονται από τους οφθαλμούς του κονδύλου. Υπέργεια βρίσκονται τα φύλλα που είναι σύνθετα, ελλειπτικά και πράσινα, τα παράφυλλα στη βάση του μίσχου και τα άνθη που είναι αυτόστειρα και σπάνια γόνιμα. Δίνει πράσινους καρπούς, οι οποίοι είναι σφαιρικές ράγες με διάμετρο 1-1,5 εκ. και στο εσωτερικό τους περιέχουν 100-300 σπόρους.
Όλα τα πράσινα μέρη της πατάτας είναι δηλητηριώδη, λόγω της σολανίνης που περιέχουν. Το σχήμα τους και το μέγεθος τους εξαρτώνται από τις εδαφοκλιματικές συνθήκες, την ποικιλία, και τις καλλιεργητικές φροντίδες.
Εδαφοκλιματικές απαιτήσεις
Η πατάτα έχει μεγάλη προσαρμοστικότητα στο κλίμα. Ωστόσο προτιμά δροσερά κλίματα. Για να ευδοκιμήσει απαιτεί θερμοκρασίες 16-22ο C, καθώς σε θεροκρασίες πάνω από τους
30ο C αναστέλλεται η διαδικασία σχηματισμού κονδύλων και κάτω των 0οC καταστρέφονται.
Τα ιδανικά εδάφη για την πατάτα είναι βαθιά, γόνιμα, ελαφρά, καλοδουλεμένα αμμωπηλώδη, με pH 5-6, καλή στράγγιση και αερισμό. Στα βαριά εδάφη παραμορφώνονται οι κόνδυλοι.
Ποικιλίες στην Ελλάδα
Οι ποικιλίες της πατάτας διακρίνονται σε λευκές και κίτρινες, ανάλογα με το χρώμα της σάρκας τους, που σχετίζεται με τον τρόπο που μαγειρεύονται. Οι ποικιλίες Spunta και Liseta είναι κατάλληλες για βράσιμο. Οι Kennebec και Claustar για τηγάνισμα. Στη Marfona ταιριάζει περισσότερο το ψήσιμο.
Η γεύση τους όμως, εξαρτάται περισσότερο από τη λίπανση του χωραφιού, το κλίμα και το έδαφος και λιγότερο από την ποικιλία.
Ελληνική ποικιλία πατάτας δεν υπάρχει. Ελληνικής παραγωγής πατάτες Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ) είναι του Νευροκοπίου και της Νάξου. Στο μεν Νευροκόπι οι χαμηλές θερμοκρασίες ευνοούν την καλλιέργεια μιας πολύ γευστικής πατάτας, πλούσιας σε άμυλο, κατά την καλοκαιρινή περίοδο που στην υπόλοιπη χώρα επικρατεί ξηρασία, ενώ στη Νάξο, το αμμώδες και ηφαιστιογενές έδαφος και το γλυκό κλίμα δίνουν μια πρώτης τάξεως πατάτα την άνοιξη και το φθινόπωρο. Έτσι, λόγω αυτών των ιδιαιτεροτήτων, η πατάτα Νευροκοπίου και Νάξου έχει καθιερωθεί ως προϊόν Προστατευόμενης Γεωγραφικής Ένδειξης (ΠΓΕ) από το 2002, χωρίς όμως να είναι ο σπόρος τοπική ποικιλία.
Καλή πατάτα θεωρείται επίσης των Σερρών, του Λασιθίου Κρήτης, της Θήβας, της Αχαΐας, της Τρίπολης και της Κύπρου.
Λιπάνση
Για την παραγωγή 1000 κιλών κονδύλων απαιτούνται Ν: 5-5,2 Ρ2Ο5 : 1-2,5 και Κ2Ο: 6,8-7,5. Κατά τη βασική λίπανση, τα 2/3 του φώσφορου και του καλίου εφαρμόζονται σε όλη την επιφάνεια του χωραφιού, ενώ αν έχουμε αυλάκια (γραμμές φύτευσης) τότε εφαρμόζουμε το 1/3 στις γραμμές.
Το άζωτο εφαρμόζεται κατά τη βασική λίπανση, το 1/3 σε όλη την επιφάνεια, κατά τη φύτευση εφαρμόζεται πάλι το 1/3 δίπλα στον κόνδυλο (πατατόσπορο) και τέλος μετά το φύτρωμα, κατά το παράχωμα, εφαρμόζεται πάλι το 1/3 με τη νιτρική ή αμμωνιακή μορφή.
Φύτευση
Οι κόνδυλοι (πατατόσποροι) μπορούν να φυτευτούν είτε ρηχά είτε βαθιά. Ρηχά σε περίπου 5 εκ. φυτεύουμε όταν επικρατούν χαμηλές θερμοκρασίες στο έδαφος, όταν ο πατατόσπορος είναι μειωμένης ζωηρότητας, όταν επικρατούν πολλές βροχές ή το πότισμα γίνεται με αυλάκια, όταν η συγκομιδή γίνεται μηχανικά και το έδαφος είναι βαρύ και συνεκτικό.
Βαθιά, δηλαδή σε βάθος περίπου 10 εκ., φυτεύουμε όταν η θερμοκρασία του εδάφους είναι ψηλή, όταν επικρατεί ξηρασία κατά τη διάρκεια και μετά τη φύτευση, και όταν το έδαφος είναι ελαφρύ.
Ιδανικές αποστάσεις φύτευσης είναι 60-90 εκ. μεταξύ των γραμμών και 25-30 εκ. επί των γραμμών.
Παράχωμα
Όταν τα φυτά φτάσουν σε ύψος 20-30 εκ. ή όταν εμφανιστούν οι ταξιανθίες, εφαρμόζεται το παράχωμα, το οποίο γίνεται δύο φορές.
Την πρώτη φορά σε συνδυασμό με αζωτούχο λίπανση και τη δεύτερη για τον σχηματισμό των αυλακιών άρδευσης (αν δεν είχαν γίνει). Σκοπός του παραχώματος είναι η συσσώρευση χώματος στη βάση του φυτού για να αποφευχθεί η έξοδος των κονδύλων από το έδαφος, ώστε να μην πρασινίσουν και σχηματίσουν σολανίνη.
Όσο περισσότερο βλαστάνει το φυτό τόσο μεγαλύτερους κονδύλους ετοιμάζει στο έδαφος.
Καλλιεργητικές τεχνικές
Για την πατατοκαλλειέργεια χρησιμοποιούνται σήμερα μηχανήματα τα οποία είναι: οι φυτευτικές μηχανές ή πατατοσπορείς, οι πατατοεξαγωγείς, οι αυλοκωτήρες, οι λιπαριστές, οι φρέζες και το βυτίο ψεκασμού.
Για την πατατοκαλλιέργεια θα πρέπει οπωσδήποτε να κάνουμε αμιψεισπορά κάθε δύο χρόνια για προστασία από επιμολύνσεις. Δηλαδή, θα πρέπει να εναλλάσσεται με καλλιέργειες που δεν είναι της ίδιας οικογένειας Solanum (μελιτζάνες, πιπεριές κ.λπ.).
Σημαντικότεροι εχθροί κι ασθένειες
- Περονόσπορος: ωχρές κηλίδες στην επάνω επιφάνεια του φύλλου και εξανθήσεις στην κάτω
- Ριζοκτόνια: σήψη λαιμού και ριζών
- Νηματώδεις: φυμάτια στις ρίζες και καταστροφή των φυτών
- Μελίγκρες: συστροφή των φύλλων και παρουσία εντόμων
- Δορυφόρος της πατάτας: σκαθάρι που τρώει τα φύλλα της πατάτας
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου